Overdragen, delen en herstellen
In deze publicatie van het SCP staat de visie van de overheid op de verdeling van verantwoordelijkheden tussen de overheid en burgers centraal. We analyseren daarvoor troonredes en regeringsverklaringen, maar ook nota’s, rapporten en adviezen. Op basis van die analyse zien we drie periodes: de eerste jaren (2011-2013) trok de overheid zich terug; onder invloed van de economische crisis en bezuinigingen werd gestuurd op een participatiesamenleving, waarin burgers meer taken kregen in de uitvoering. Daarna (van 2014-2019) ontstond meer ruimte voor overleg met maatschappelijke organisaties om gezamenlijk te werken aan de grote maatschappelijke opgaven. De burgerverantwoordelijkheid verdwijnt naar het lokale domein. En in de laatste jaren, gedurende de coronacrisis maar ook de toeslagenaffaire en aardbevingen in Groningen (2020-2022), stelde de overheid zich verantwoordelijk om de samenleving draaiende te houden. Om het vertrouwen van burgers te herstellen wordt er ook gezocht naar een actievere rol voor burgers in beleid.
De laatste tijd is er binnen de overheid meer aandacht voor het betrekken van burgers bij beleid. Uit dit rapport blijkt dat er in de periode 2011-2022 beperkte ruimte voor burgers was in termen van echte zeggenschap: zij worden weinig betrokken bij de ontwikkeling van beleid, terwijl de overheid wel veel van burgers verwachtte bij de uitvoering ervan. Daarom waarschuwt het SCP: als je burgers echt zeggenschap wil geven, betrek ze dan vanaf de start en niet uitsluitend bij de uitvoering.
