SCP biedt handvatten om tot realistischer mensbeelden in beleid te komen
Een mensbeeld is een veronderstelling over wat mensen willen, kunnen en hoe ze zich gedragen. Beleidsmakers zijn zich vaak niet bewust dat de mensbeelden waar ze vanuit gaan bij het maken van beleidskeuzes te gesimplificeerd, te optimistisch of te somber zijn. Dat kan ertoe leiden dat mensen tussen wal en schip terechtkomen of tekort worden gedaan. Met het essay Mensbeelden bij beleid: bewust worden, bespreken en bijstellen dat vandaag verschijnt, zet het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) voor het eerst wetenschappelijke kennis over mensbeelden in beleid op een rij en worden handvatten geboden om met realistischer mensbeelden te komen tot beleid dat recht doet aan de pluriformiteit van de Nederlandse samenleving.
Mensen zijn enorm divers en het is niet haalbaar om beleid te maken dat goed aansluit bij ieder individu. Er is een balans nodig die voldoende rekening houdt met verschillen, zonder dat het onwerkbaar wordt. Het essay Mensbeelden bij beleid: bewust worden, bespreken en bijstellen van het SCP verklaart hoe mensbeelden van beleidsmakers tot stand komen en waarom die gekleurd en gesimplificeerd kunnen zijn.
Daarnaast geven we in het essay handvatten om tot realistischer mensbeelden te komen. Het is van belang dat beleidsmakers het gesprek voeren over mensbeelden en de mogelijke consequenties daarvan, opdat zij beleid kunnen ontwikkelen dat beter aansluit bij de leefwereld van mensen. Want mensbeelden zijn heel menselijk maar doen sommige (groepen) mensen tekort.
In gesprek over mensbeelden
Een geschikte techniek kan bijvoorbeeld zijn dat beleidsmakers zich voorstellen dat mensen anders denken over het beleid dan zijzelf. Dit stimuleert alternatieve mensbeelden en legt onredelijke aannamen bloot. Of dat beleidsmakers zich voorstellen dat ze ter verantwoording worden geroepen over het mensbeeld dat onder het beleidsplan ligt. Daarnaast kan het nuttig zijn om het expliciteren van mensbeelden een vaste plek te geven in een evaluatie voorafgaand aan het instellen van beleid. Een dergelijke evaluatie kan duidelijk maken wat de effecten zullen zijn op het leven van mensen.
Beleid dat recht doet aan pluriformiteit
De aanbeveling van het SCP in dit essay om bewuster om te gaan met de mensbeelden die onder beleid liggen en deze openlijk te bespreken is een essentiële eerste stap om te komen tot effectiever en legitiemer beleid. Beleid dat tevens meer recht doet aan de pluriformiteit van de Nederlandse burgers.
Naast dit essay doet het SCP op dit moment vervolgonderzoek naar de exacte manier waarop mensbeelden in de beleidspraktijk tot stand komen, en hoe zij beleid precies beïnvloeden. De resultaten worden in het voorjaar van 2023 verwacht.