SCP-rapport biedt startpunt voor politiek debat over samenleven en meedoen in 2050
Nederlanders weten goed hoe ze in de toekomst willen meedoen in en bijdragen aan de samenleving. Dat blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) waarbij burgers en professionals samen werkten aan vier wensbeelden voor de toekomst. Ondanks verschillen is er opvallend veel overeenstemming tussen de toekomstbeelden. Mensen willen een inclusieve samenleving, bestaanszekerheid, een economie gericht op brede welvaart, en een betrouwbare overheid. In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen en de daaropvolgende coalitieonderhandelingen biedt het SCP-rapport een startpunt voor een politiek en maatschappelijk debat over hoe we nu én in de toekomst willen meedoen in de samenleving en welke keuzes daarvoor moeten worden gemaakt.
Meedoen is meer dan betaald werk
In de participatieve toekomstverkenning 'Meedoen in 2050' werkten burgers en professionals aan vier wensbeelden die laten zien hoe mensen in 2050 willen en kunnen meedoen aan de samenleving. Het SCP-onderzoek maakt duidelijk dat meedoen voor mensen over méér gaat dan betaald werk. Het gaat voor hen ook over onderwijs, mantelzorg, inspraak, vrijwilligerswerk en vrijetijdsbesteding. Kortom: over de invulling van het leven.
Vier wensbeelden voor de toekomst
In het rapport worden vier wensbeelden geschetst die elk een andere invulling geven aan meedoen, met andere prioriteiten en maatschappelijke keuzes:
- Wensbeeld Individu: ‘Zelf aan het roer’. In dit wensbeeld moet meedoen bijdragen aan het individuele welzijn, met autonomie en keuzevrijheid als kernwaarden.
- Wensbeeld Samenleving: ‘Met elkaar, voor elkaar’. Dit wensbeeld zet het algemeen belang voorop. Kernwaarden zijn zorgzaamheid, betrokkenheid en solidariteit.
- Wensbeeld Natuur: ‘Groene handen maken licht werk’. In dit wensbeeld is duurzaamheid leidend. Alle vormen van meedoen – van werk tot vrijetijdsbesteding – dragen bij aan een goede balans tussen mens, dier en natuur.
- Wensbeeld Economie ‘Werken voor welzijn’. In dit wensbeeld staan welvaart en zelfredzaamheid voorop. Meedoen moet bijdragen aan voldoende economische groei.
Bij het maken van keuzes voor de toekomst vinden mensen het belangrijk dat niet één wensbeeld helemaal centraal komt te staan, maar dat vanuit meerdere wensbeelden wordt gekeken.
Grenzen aan meedoen
Uit het onderzoek blijkt dat mensen willen meedoen in en bijdragen aan de samenleving, maar dat hun tijd en energie begrensd is. Het is voor de meeste mensen niet mogelijk om voltijd betaald te werken, intensieve mantelzorg te geven, vrijwilligerswerk te doen én zich een ‘leven lang te ontwikkelen’. Bovendien moet het belang van voldoende ‘vrije tijd’ niet worden onderschat: wanneer mensen worden overvraagd kan dit serieuze gevolgen hebben voor mensen zelf en de samenleving als geheel. De oproep aan de politiek is dan ook: stel duidelijke prioriteiten, maak keuzes en neem mensen hierin mee. De wensbeelden laten zien hoe dit kan. Wanneer op het ene terrein meer wordt gevraagd, wordt op andere terreinen minder van mensen verwacht.
Actuele uitdaging voor politiek en beleid
Het SCP-rapport verschijnt in een periode met grote maatschappelijke uitdagingen. En in een tijd dat veel mensen druk ervaren: sommigen voelen zich overvraagd door alles wat van hen wordt verwacht, terwijl anderen juist méér willen doen, maar daar nu geen ruimte of mogelijkheden voor vinden. Het SCP pleit daarom voor een maatschappelijk gesprek over de toekomst van meedoen. Daarbij is het belangrijk om niet langer te praten over losse beleidsterreinen zoals betaald werk, zorg, onderwijs of welbevinden, maar juist over de samenhang ertussen. In het leven van mensen komen al die terreinen immers samen.
Karen van Oudenhoven, directeur van het SCP: “Zeker nu, met de verkiezingen en de coalitieonderhandelingen voor de deur, is het van belang om met elkaar het gesprek aan te gaan over hoe we het samenleven en meedoen in de toekomst zien. Wat zijn belangrijke waarden om na te streven? Wat betekent dit voor de manier waarop we meedoen in de samenleving? En welke keuzes moeten we daarvoor als samenleving maken?"
"Mensen gaven tijdens het onderzoek nadrukkelijk aan dat ze willen dat hun wensen in de besluitvorming worden meegenomen en dat de politiek heldere keuzes maakt en uitlegt. Met het rapport bieden we daar handvatten voor. De wensbeelden zijn geen blauwdruk voor de toekomst, maar een hulpmiddel om waarden, aannames en beleidsopties te onderzoeken. Ze bieden een belangrijk startpunt voor een langetermijnvisie op meedoen.”