Een meerderheid van de Nederlanders (59%) vindt dat het de verkeerde kant opgaat met ons land. Veel mensen voelen machteloosheid en zijn gefrustreerd over de samenleving en de politiek. Dat blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) naar de stemming in Nederland. Mensen denken dat ze zelf weinig kunnen doen aan de maatschappelijke problemen in ons land. Zij vinden dat de politiek met oplossingen moeten komen, maar in hun ogen gebeurt dat niet of wordt niet het goede gedaan. Nederlanders hopen dat een nieuw kabinet goed gaat samenwerken om de problemen in Nederland wel op te lossen.
Beeld: © ANP Foto
Net als in de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 is de stemming over het land somber. Mensen zien achteruitgang op politiek, cultureel, economisch en moreel gebied. Ze vinden dat de politiek niet goed functioneert, de Nederlandse cultuur onder druk staat, inkomens ongelijk zijn verdeeld en dat de samenleving verhardt. Ook over de wereld zijn veel mensen somber. Zes op de tien Nederlanders vinden het moeilijk om hoopvol te zijn, onder meer door oorlogen in Gaza en Oekraïne, klimaatverandering en de onvoorspelbaarheid van presidenten als Trump en Poetin.
De teleurstelling over de samenleving en politiek in Nederland en de onzekerheid over de instabiele wereld, gaat samen met gevoelens van machteloosheid, frustratie en gebrek aan grip.
Josje den Ridder, onderzoeker van het SCP: “Mensen hebben het gevoel dat zij zelf weinig kunnen doen aan de negatieve gevolgen van binnenlandse en buitenlandse ontwikkelingen. In hun ogen kan de overheid deze problemen wel aanpakken, maar doet dat niet of doet het verkeerde. Het gevolg is dat sommige mensen afhaken: niet meer stemmen of gesprekken met andersdenkenden vermijden. Anderen zien demonstreren en het stemmen bij verkiezingen juist als dingen die ze wél kunnen doen.”
Tevreden over democratie vanwege stemrecht, onvrede over politiek
Uit het onderzoek blijkt dat 71% van de mensen tevreden is met hoe onze democratie functioneert: het stemrecht, dat er verschillende partijen zijn om uit te kiezen en de vrijheid van meningsuiting. Maar veel mensen zijn ook teleurgesteld: over de mogelijkheid om invloed uit te oefenen, het feit dat politici niet luisteren en problemen onvoldoende aanpakken. Dit laatste wijten mensen onder meer aan het grote aantal partijen: dat bemoeilijkt in hun ogen de samenwerking. Voor aanhangers van de PVV komt daar nog bij dat zij het ondemocratisch vinden dat veel partijen na de verkiezingen niet met de PVV willen samenwerken in een coalitie.
Veel opdrachten aan een nieuw kabinet
Ondanks het lage vertrouwen van burgers in de politiek (60% van de Nederlanders geeft politiek Den Haag een onvoldoende), verwachten mensen veel van een nieuw kabinet. Ze hopen dat politici na de verkiezingen samenwerken om de problemen op te lossen. Over de thema’s wonen, immigratie en inkomen en prijzen zijn veel Nederlanders bezorgd en ze verwachten dat het kabinet hier iets aan doet. Grootste verandering ten opzichte van 2023 is de urgentie van defensie: veel mensen vinden dat een volgend kabinet het Nederlandse leger moet versterken.
De meeste mensen vinden dat een nieuw kabinet meer geld moet uitgeven aan gezondheidszorg, onderwijs en veiligheid. Over uitgaven aan klimaat en asiel zijn de meningen verdeeld. Aanhangers van GroenLinks-PvdA en D66/Volt willen meer geld naar de aanpak van milieuproblemen. Kiezers van JA21/FVD/BBB en PVV willen daar minder geld heen. Ook willen zij – net als aanhangers van de VVD – minder geld besteden aan de asielopvang.
Figuur Geld uitgeven aan doeleinden naar stemintentie, bevolking 18+, augustus 2025 (in nettosteuna)
Beeld: © SCP
Bron: COB-LISS augustus 2025
Over het onderzoek
Met het Continu Onderzoek Burgerperspectieven (COB) onderzoekt het SCP sinds 2008 de stemming van Nederlanders over de maatschappij en de politiek. De derde editie van dit jaar bestaat uit twee delen. Het eerste deel gaat in op de stemming over het land. Hierin besteden we aandacht aan wat mensen verwachten van een nieuw kabinet en hun houdingen over politiek en democratie. Hiervoor is kwantitatief en kwalitatief opinieonderzoek uitgevoerd. Aan het kwantitatieve onderzoek deden 2.289 respondenten mee.
In het tweede deel gaan we dieper in op de achtergronden van maatschappelijk onbehagen. Op basis van open antwoorden in de periode 2008-2025, focusgroepen en een enquête hebben we gekeken waarom mensen het de verkeerde kant op vinden gaan en wat dit met hen doet. Een deel van dit onderzoek is uitgevoerd in samenwerking met onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam.