Op basis van recent wetenschappelijk onderzoek zetten we in deze kennisnotitie uiteen welke sociale invloeden en drijfveren belangrijk zijn bij het begrijpen van gedrag. Daarbij bieden we handvatten om deze kennis over sociale factoren in te zetten in beleidsvorming, -communicatie en uitvoering. Zo kan het draagvlak en de effectiviteit van beleidsinterventies vergroot worden, door nog beter te kunnen aansluiten bij de leefwereld van burgers.
Auteurs: Marieke Vermue, Roel Willems, Félice van Nunspeet, Naomi Ellemers, Anne Roeters
Beeld: © ANP / Hans van Rhoon
Het gedrag van burgers wordt veel sterker beïnvloed door hun sociale omgeving dan vaak wordt aangenomen. Dat blijkt uit onderzoek dat het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) in samenwerking met de Universiteit Utrecht deed. Beleidsmakers gaan nog te vaak uit van de rationele, individuele burger die zelfstandig besluiten neemt. Het onderzoek laat zien dat dit mensbeeld te beperkt is en dat beleid effectiever is als het rekening houdt met sociale groepen, gedeelde waarden en sociale normen.
Mensen maken geen keuzes in isolatie. De groepen waar we deel van uitmaken – zoals familie, vrienden, collega’s, buurtgenoten en gelijkgestemden – geven richting aan wat we belangrijk vinden, hoe we ons gedragen en hoe we onszelf zien.
De kennisnotitie Sociaal denken en doen van het SCP en de UU laat zien dat sociale factoren essentieel zijn voor het begrijpen van menselijk gedrag. Ze bepalen onder meer:
- Onze identiteit: mensen ontlenen betekenis, eigenwaarde en gedragskaders aan de groepen waarmee ze zich verbonden voelen.
- Morele waarden: wat we zien als ‘goed’ of ‘verantwoordelijk’ wordt in hoge mate gevormd binnen sociale groepen.
- Sociale normen: mensen kijken naar wat relevante en belangrijke anderen doen en vinden, zeker in onzekere situaties.